(Bài phát biểu trong lễ khai giảng năm học 2025-2026)
Thời khắc khai giảng năm học mới là thời khắc linh thiêng để định hướng cho sứ vụ đào tạo linh mục, trong đó có việc đào tạo tri thức trong bối cảnh hiện nay. Anh em được mời gọi nghe bài thuyết trình của Cha giáo Quốc Lâm về đào tạo tri thức trong bối cảnh tục hoá. Ở đây chỉ chia sẻ một số ý tưởng để giúp nhau làm tốt sứ vụ này hơn.
1. Bối cảnh mới với những dấu chỉ thời đại cần đọc để phân định và định hướng
- Thời đại bùng nổ thông tin nhờ cuộc cách mạng công nghệ 4.0 mang đến bao điều tốt đẹp và cả những điều tiêu cực, bao cơ hội và những thách đố, vừa hấp dẫn vừa đáng lo, đáng sợ cho chúng ta.
- Hiện tượng tục hoá bước sang giai đoạn thứ năm, tục hoá về con người: AI, ChatGPT thay thế con người, nó có thể giúp ta suy tư nhưng cũng làm cho ta lười suy tư đến mức mất khả năng suy tư, sáng tạo.
- Kỷ nguyên toàn cầu hoá làm cho thế giới này trở nên phẳng, nghĩa là trước đây những rào cản, những ngăn cách về thời gian, địa lý, quốc gia, chủng tộc, văn hoá, chính trị và tôn giáo v.v… mà con người không thể vượt qua, thì ngày nay, nhờ nối kết mạng, những ngăn cách và nhấp nhô ấy bị san bằng, thế giới trở nên phẳng. Đây là thời đại trao quyền lại cho từng cá nhân, mỗi cá nhân có cơ hội trở thành công dân toàn cầu, thời đại tôn vinh những tài năng thực thụ, của thông minh, tư duy sáng tạo và tư duy độc đáo.
- Ngày nay, để hội nhập và vươn mình ra thế giới, tiêu chí đào tạo nhân sự cũng theo tiêu chí quốc tế, trong đó, có việc đào tạo linh mục, chứ không chỉ bằng lòng với tiêu chí vùng miền, địa phương.
- Giáo hội cũng đang trở nên phẳng. Ngày xưa Kitô giáo nắm ưu thế, được gọi Kitô chế, thần quyền ở trên thế quyền, Giáo hội có khi dùng quyền áp đặt để truyền giáo. Thời đại và vị thế đó đã qua rồi! Con người thời nay chống lại các hình thức áp đặt và quyền lực. Bởi thế, các Đức Giáo hoàng gần đây muốn một Giáo Hội biết đối thoại, thuyết phục con người bằng vẽ đẹp, sự hấp dẫncủa chân lý và chứng từ sống động, thay vì áp đặt hay dùng quyền hù doạ.
- Chúng ta cần đọc những dấu chỉ này để chuẩn bị cho sứ vụ tương lai theo phương châm: think globally, act locally – suy tư toàn cầu, hành động địa phương.
2. Nhắc lại triết lý đào tạo linh mục: Đào tạo linh mục không phải là đào tạo “nghề”, đào tạo những chuyên viên, nhưng là đào tạo con người, cho một lý tưởng, một ơn gọi và một sứ vụ cao quý: đó là linh mục, mục tử. Từ chủng viện là seminarium vườn ươm, mỗi chủng sinh là (seme) một hạt giống ơn gọi nói lên ý nghĩa đó. Nên đào tạo linh mục nói chung và tri thức nói riêng không phải là chỉ cung cấp kiến thức, không chỉ biết nhiều, mà là một tiến trình biến đổi: qua việc tiếp nhận, thẩm thấu, nội tâm hoá, gắn bó, yêu mến và sống chết cho Chân lý, để trở nên người hơn, Kitô hữu hơn, trở nên linh mục hơn. Vì theo Kitô giáo, chân lý không phải là một ý tưởng, mà là một Con Người sống động, đó là Đức Giêsu Kitô.
3. Đào tạo trí thức nhằm mục đích giúp chủng sinh (1) “hiểu biết sự thật về Thiên Chúa, về con người, về vũ trụ, về xã hội” và (2) “chu toàn sứ vụ ‘làm chứng cho sự thật’”, nghĩa là “tân Phúc Âm hóa” (s. 125).
Ratio của Bộ Giáo sỹ nói rất hay: “Do đó, việc đào tạo tri thức không chỉ nhằm “truyền đạt kiến thức” mà còn hướng tới việc biến đổi đời sống để có thể “trả lời về niềm hy vọng” nghĩa là rao giảng bằng chính chứng từ sống động của đời sống mình: qua việc “hình thành tư duy – forma mentis” hiểu biết các mầu nhiệm đức tin, giúp ứng sinh đối thoại với thế giới, sống đức tin và đón nhận Mạc khải một cách đúng đắn, lý trí và có khả năng loan báo Tin mừng cách hữu hiệu (153-185).
4. Chương trình đào tạo tri thức qua chu kỳ triết và thần phải đảm bảo ba tiêu chí: tính duy nhất, tiệm tiến và toàn diện:
Tính duy nhất: đào tạo tri thức xoay quanh 3 trục chính: chân lý về Thiên Chúa (Theos), Con người (Antrophos) và Thế giới (Cosmos). Ba trong một.
Tính tiệm tiến: theo từng giai đoạn, như câu chuyện nhà nông cần mẫn đi trồng lúa. Nên cả nhà đào tạo lẫn người thụ huấn cần kiên nhẫn và tuân thủ quy luật thời gian qua từng giai đoạn, không đốt cháy giai đoạn, không nóng vội.
Tính toàn diện: Kiến thức toàn diện, chuyên sâu, có hệ thống, vững chắc, đúng đắn và trình độ cao.
Đó là yêu cầu của Hội thánh ở cấp Chủng viện hay Đại học. Nên chương trình có nhiều môn học, nhưng mỗi môn được chọn lựa để bổ túc cho nhau theo tầm nhìn ấy. Có người phàn nàn sao phải học nhiều môn quá. Xin đừng mất tầm nhìn ấy. Mỗi chủng sinh cần học hết các môn mà không coi thường môn học nào cả…
5. Không chỉ là nổ lực của bản thân, chúng ta còn có sự trợ giúp của Chúa Thánh Thần. Năm nay, chúng ta chọn câu Lời Chúa “Bước theo Thần Khí” (Gl 5,16) làm châm ngôn sống. Chúa Thánh Thần là Ánh sáng và là sức sống của Giáo hội. Theo lời hứa của Chúa Giêsu, chính Người là Đấng Bảo Trợ sẽ hướng dẫn chúng ta như đã hướng dẫn các môn đệ tới “chân lý toàn vẹn” về chính Chúa Giêsu và về Chúa Cha là ai. Như Thánh Basiliô Cả có công thức rất ý nghĩa: “Con đường để hiểu biết Thiên Chúa khởi đi từ Chúa Thánh Thần, qua Chúa Con tới Chúa Cha. Ngược lại, mọi ơn lành, sự thánh thiện và phẩm chất cao quý đến từ Chúa Cha, qua Con Một Yêu Dấu, tới Chúa Thánh Thần.” Nói một cách khác, theo trật tự tạo thành và hữu thể luận, mọi sự đến từ Chúa Cha, đi qua Chúa Con và qua Chúa Thánh Thần đến với chúng ta. Tuy nhiên, theo trật tự nhận thức và cứu độ học, mọi sự bắt đầu với Chúa Thánh Thần, đi qua Chúa Con, và tới Chúa Cha. Đó là kinh nghiệm của Hội thánh sơ khai qua biến cố Hiện Xuống. Vì thế, hôm nay, việc học triết và thần học ở Chủng viện luôn phải đặt dưới sự hướng dẫn, soi sáng của Chúa Thánh Thần. Năm nay chúng ta cần chú ý hơn chiều kích thánh linh trong công cuộc đào tạo linh mục. Chúng ta sẽ triển khai chủ đề này nhiều hơn trong suốt cả năm.
6. Cuối cùng, xin kết thúc như một lời mời gọi:
Chúng ta đang đứng trước một bối cảnh đầy thách thức cho việc thực thi sứ vụ truyền giáo của mình, điều đó đặt mỗi người chúng ta, các nhà đào tạo và cả người thụ huấn, trước một đòi hỏi cấp thiết là: cần cập nhật kiến thức bằng việc nguyên cứu liên lỉ, bằng việc chuyên cần đọc sách. Cần có “sự mới mẻ về lòng nhiệt thành, sự mới mẻ về phương pháp rao giảng, và sự mới mẻ về cách diễn đạt” chân lý, như là lời đáp trả của một cộng đoàn đào tạo trước tiếng gọi đổi mới mà Chúa Thánh Thần đang thúc giục chúng ta.
Lm. Phêrô Nguyễn Văn Hương
Giám học
No comments:
Post a Comment