Các hình thái loan báo Tin Mừng

BBT: Xin giới thiệu với độc giả bài viết của Michel Trương, ở Paris, muốn chia sẻ với trang gia Người Ngư Phủ những thao thức và nghiên cứu của mình về truyền giáo.

Mọi người đều có thể nhận xét được phạm vi hoạt động của Sứ vụ Loan báo Tin mừng thì khá bao la và đa diện. Vì đặc tính đó mà thông thường mỗi cá nhân, mỗi đoàn thể khi ý thức bổn phận mình đã chọn ra một lãnh vực nào đó trong Sứ vụ rồi ra sức gánh vác thi hành. Sự tôn trọng Tiếng gọi riêng nơi từng người là điều tất yếu, tuy nhiên đứng trên phương diện quan sát và thể hiện óc tổ chức của sinh hoạt tự nhiên con người thì xét thấy cũng khả thi để tạo ra một phương thức phân khúc nào đó nhằm hy vọng cho mọi tính năng hoạt động của Sứ vụ sẽ đạt được hữu hiệu hơn. 

Mục đích trình bày nội dung này là ước nguyện giúp các Đấng Bề trên và các Vị chuyên trách có những tiêu chuẩn để theo dõi, đồng thời động viên cho từng hoạt động của Sứ vụ được diễn biến một cách cụ thể và hiệu quả. Song song đó, cũng tạo điều kiện cho các Tác viên LBTM hiểu rõ về phạm vi mà mình đang hoạt động hoặc ý thức về sự thăng tiến.

Nếu xét về mặt hình thức biểu trưng quy mô, hiệu năng đóng góp cho Sứ vụ thì việc soạn thảo sẽ trình tự giới thiệu từng phân khúc đi từ hình thái đơn sơ trước rồi tiếp theo là những cấu trúc phong phú, chuyên sâu hơn. Tuy nhiên có một điểm cần lưu ý, về mặt thiêng liêng thì người ta thường đưa ra những đánh giá theo lối nhận thức hơi khác hơn. Xin dẫn chứng bằng một hình ảnh sinh hoạt đời thường để làm thí dụ: Giữa các môn Võ thuật ví dụ như Judo, Thái cực quyền v.v..., có người so sánh cho rằng môn này độc đáo hơn môn kia, nhưng đa số thường phát biểu, nó còn tùy thuộc vào kẻ có khiếu luyện công để đạt tới cảnh giới ưu việt của môn võ hay không nữa. Trong sinh hoạt tâm linh có lẽ cũng tương tự, phải còn tùy thuộc vào thái độ tận tụy hiến dâng của đương sự ở môi trường mình dấn thân để nhận ra giá trị, ngoài ra cũng dựa vào Lòng nhân lành Thiên Chúa để đón nhận Của Lễ, như cách Ngài đã nhận hy lễ nơi Abel, tôi trung của Ngài; hoặc như khi Chúa Giêsu từng nhắc nhở qua câu: “Ta muốn lòng nhân chứ đâu cần lễ tế” (Mt 9, 13). Sau đây xin được kính trình phân mục đầu tiên nói về Hình thái đơn giản nhất của hoạt động Loan báo Tin mừng, tuy kém chuyên sâu hơn về mặt khoa bảng nhưng ở vài khoảng khắc trong lịch sử thì nó đã cho thấy cũng mang lại những kết quả vượt bậc.

Sức sống đạo đức Cộng đồng Kitô hữu, chính là LBTM

Không thể chối cãi nhờ Sức sống hành Đạo của cộng đồng Kitô hữu được biểu hiện qua các thói quen nhân đức, sốt sắng, gương mẫu trong sinh hoạt thường ngày là một phương thế LBTM hữu hiệu. Điều này đã được minh chứng một cách hùng hồn nơi Lịch sử Giáo hội, đồng thời trong Tông huấn Ecclesia In Asia số 23, Đức Gioan Phaolô II cũng từng khẳng định: “Cộng đoàn Kitô hữu mà càng bén rễ sâu vào kinh nghiệm nơi Thiên Chúa, được xuất phát từ một niềm tin sống động, thì cộng đoàn ấy càng có thể loan báo một cách đáng tin cậy cho tha nhân để họ nhận biết trọn vẹn về Nước Thiên Chúa qua Đức Giêsu Kitô”.

Trước tiên lấy bối cảnh thời hậu Các Thánh Tông Đồ, khi ấy Giáo Hội đâu có mấy người để chuyên lo công việc Thừa sai, vậy mà số dân chúng gia nhập vào Kitô giáo tăng nhanh đến độ làm cho chính quyền La Mã và tín đồ các tôn giáo khác phải ngỡ ngàng, thán phục. Bởi do chính sách bắt Đạo vào thời ấy mà người Kitô hữu buộc phải di tản khắp nơi, đi đến đâu thì họ sống gương mẫu và truyền giáo đến đó. Sự kiện lịch sử thứ hai là, vào thế kỷ thứ V khi Đế quốc La Mã suy sụp và các Tân lãnh đạo người Man-dân lên thay thế, khi ấy họ phải trông cậy nơi lực lượng Công giáo làm cầu hiệp thông để nối kết cho sự thống nhất trong toàn dân. Chính vì đời sống luân thường đạo lý theo tinh thần Phúc âm của quần thể Kitô hữu, nên mới tạo nên sức thu hút nhằm ổn định, an dân cho vương quốc mới hình thành. Và còn rất nhiều minh chứng khác nữa trong suốt quá trình tồn tại của Giáo Hội, đã mang lại cho chúng ta những bài học về mối liên quan giữa sức sống Kitô hữu với công cuộc thực hiện Sứ vụ LBTM. Đó là cần phải dựa vào sức mạnh một ý một lòng được thể hiện qua cách sống Đạo mẫu mực của Cộng đồng Dân Chúa, mà tạo thành sức ảnh hưởng hầu mang lại Ơn Cứu độ cho muôn dân. Tuy nhiên chúng ta cũng cần quan sát đến hai thuộc tính để có thể áp dụng và tiếp diễn phương thức này trong sinh hoạt Giáo Hội ngày nay.

Một là, phải nhận thức tường tận về yếu tố chiếm đa số, khó có thể nói đây là một cộng đồng sống chứng nhân Tin mừng, mà trong khi đó, hết 50% tín hữu nơi ấy lại biểu lộ cho người ngoài thấy tình trạng bê tha của mình. Chúng ta chưa hẳn vội kết luận ngay, thật là một chỉ tiêu lý tưởng thái quá, vì làm sao mà tìm được khu vực có tập thể sống Đạo gương mẫu chiếm 90% trên số Tín hữu mang danh là có Đạo? Xin cũng đừng quá bi quan đến vậy, nếu quan sát một cách thấu đáo thì vẫn có thể tìm cách lý giải được, chúng ta cần nhớ lại sự kiện trong Cựu Ước, Sách Sáng thế 18, 32, “Chúa đáp: Vì mười người đó Ta sẽ không phá hủy Xơ-đôm”. Từ dẫn chứng này mà khiến mang lại cho chúng ta lòng vững tin nơi Chúa, dù tỉ lệ số đông có là bao nhiêu nhưng do bởi ý thức khiêm tốn và sự lòng cậy trông của những ai có tâm hồn nhân đức thì cũng có thể mang lại hoa trái cho công cuộc LBTM. Họ phải nhận thức một cách đứng đắn về thực trạng nơi họ đang hành Đạo, không nãn lòng mà cũng không hàm hồ kiêu căng, để thể hiện sự đồng tâm hiệp lực với nhau trong đời sống chứng tá Phúc Âm thì lương dân chung quanh cũng sẽ dễ dàng nhận ra được Lòng nhân lành của Thiên Chúa. Như vậy yếu tố hiệp thông, gắn bó giữa những người có đời sống đạo đức tốt lành trong tổng thể của một cộng đồng là sức mạnh gây ảnh hưởng đáng kể để phát quang tinh thần Phúc Âm ra ngoài xã hội.

Song song đó, cũng đừng nên chủ quan với câu tục ngữ: “Con sâu làm sầu nồi canh”. Nếu một Cộng đồng đa số sống qui củ mà chỉ một số ít phần tử biểu lộ nét tiêu cực, phản diện đạo lý một cách quá lộ liễu. Trong bối cảnh này thì Đấng cai quản và những nhân sự hữu trách nơi cộng đồng đó phải có biện pháp khuyên lơn, giải thích, răn bảo, để về mặt tự nhiên, mình cũng có ý thức được trọng trách vì lợi ích chung. Xin đừng quản ngại bởi “những con sâu” đó mà tỏ ra dè dặt hoặc chùn bước, nhưng cần trở nên can trường để tìm cách tác động đến. Có thể xin được mượn Lời của Thánh Phaolô (2Cr 1, 6) để động viên những Vị khi phải đối mặt trong những tình huống như vậy: “Chúng tôi có phải chịu gian nan, thì đó là để anh em được an ủi và được cứu độ”.

Thuộc tính thứ hai, lần này thì không đặt trọng tâm nơi thành phần Giáo dân, mà lại hướng đến những Thừa tác viên coi sóc cộng đồng Dân Chúa. Xin trưng dẫn điều giả định sau đây để làm phát họa: Một Linh mục quản xứ nọ liệt kê ra 5 ngày trong năm, Lễ Hiển Linh, Lễ Hiện xuống, Chủ nhật sau ngày Kính hai Thánh Phêrô và Phaolô, CN sau ngày Kính Thánh nữ Têrêsa và Ngày Khánh nhật Truyền giáo. Từ trước những ngày đó, Vị ấy dặn dò sẵn với các Giáo dân: “Ngày hôm đó nhớ mang theo tiền kha khá để bỏ rổ, tôi sẽ dùng toàn bộ số đó để gởi cho Hội Truyền giáo Tòa Thánh; ngoài ra xin tham dự Thánh lễ sốt sắng và sau Thánh lễ xin Anh chị em nán lại đọc 10 Kinh Kính Mừng ở Đài Đức Mẹ, tất cả để cầu nguyện cho công cuộc Truyền giáo của Giáo Hội”. Chỉ cần bấy nhiêu thôi thì chúng ta cũng có thể hình dung ra được, những hoa trái mà Vị ấy đem lại cho Sứ vụ LBTM sẽ rất đáng khích lệ.

Ý thức của Vị cai quản có tác dụng đến Sức sống Cộng đoàn Kitô hữu thật quan trọng đến chừng nào, những đức tính như: Đời sống gương mẫu, lời lẽ gây ấm lòng đầy tính thuyết phục, quên mình vì Đàn chiên, tâm tình nhiệt huyết vì Sứ vụ v.v... sẽ tạo ra được một quần thể sống Đạo đồng nhất làm sức lôi kéo lương dân trong vùng dễ dàng nhận ra Tình yêu Chúa. Chỉ cần diễn đạt một cách đơn sơ như thế thôi, chắc hẳn Quý độc giả sẽ còn có thể tự suy diễn thêm ra nhiều hơn nữa. Ngoài ra trong những dịp ngẫu nhiên khác, một vài lần trong năm, nếu thấy hoàn cảnh thuận lợi cho phép thì Vị quản xứ có thể kêu gọi những người giàu lòng hảo tâm, có điều kiện thích hợp, để rồi đích thân mình cùng với các ân nhân đó đến giúp đỡ những lương dân trong thôn xóm đang gặp tình huống khó khăn trong cuộc sống. Của một thành mười, chỉ cần có lần thực hiện được hình ảnh ngoạn mục ấy thì nó sẽ ghi lại trong tâm trí và gây ấn tượng đến nhiều lương dân khác, họ sẽ lưu mãi vẽ đẹp này mà nhờ đó, có ngày cũng nhận ra được dấu chỉ của Lòng nhân hậu Chúa Kitô.

Tóm lại sau khi nắm hiểu được vai trò Sức sống đạo đức của Cộng đồng Tín hữu có tác động hệ trọng trong Sứ vụ LBTM, người Thừa tác viên coi sóc cộng đồng Dân Chúa vừa hòa nhập vừa chỉ dẫn và theo dõi để tạo nên ý thức sống Đạo và tinh thần hiệp nhất hầu mang lại hiệu quả tốt lành cho Sứ vụ. Cũng không vì cớ này để tự biến mình thành kẻ huyền thoại biểu dương sáng kiến, nhưng từ trong ý nghĩ sâu xa mà thấu suốt được hoài bảo của Giáo Hội, đồng thời nên hiểu rằng sự tồn tại tôn giáo mình có liên quan mật thiết đến trọng trách mang Ơn Cứu độ cho tha nhân: “Bởi vì, động lực truyền giáo bao giờ cũng là dấu chỉ sinh động trong lịch sử của Giáo Hội thế nào, thì việc suy yếu nỗ lực truyền giáo là dấu hiệu khủng hoảng Đức tin giống như vậy” (T.Đ. Redemptoris Missio, số 2).

Hình thái II: Hưởng ứng lời kêu gọi từ Vị Chủ chăn

Làm sao có thể một người Kitô hữu Giáo dân, dù phải lo toan cho cuộc sống trần thế nhưng còn mang trong mình một chút tâm huyết, thì vẫn có thể đóng góp tích cực cho Sứ vụ LBTM? Các Vị Chủ chăn sẽ chiếm vai trò trọng yếu đối với câu trả lời này. Phương thức của Hình thái II, dưới sự kêu gọi của Đấng Bản Quyền mà động viên mọi người sẽ đóng góp cho Sứ vụ một cách cụ thể. Nội dung hoạt động cơ bản của Hình thái này sẽ được thấy diễn tả khá tỉ mỉ ở bài viết: “Người Giáo dân tham gia trong Sứ vụ Loan báo Tin mừng”. Xin được lưu ý trước về điều mà trong một phân mục của nội dung đó, có đoạn ghi như sau: “Dù buộc phải tôn trọng nguyên tắc, nhưng chúng tôi vẫn luôn ao ước anh chị em Giáo dân tâm đắc với Sứ vụ, nếu vì lòng yêu mến Chúa và trung tín với Giáo Hội mà thi hành theo các tiêu chí dưới đây thì chúng tôi sẽ ghi nhận sự theo đuổi Linh đạo Truyền giáo và tính Hiệp thông thỏa đáng của các bạn”. Nếu theo phân định xác thực hơn, những ai thực hành với 9 bổn phận được đề nghị trong bài viết đó, thì chưa hẳn được gọi là nhập cuộc vào một “Linh đạo chuyên sâu”. Tuy nhiên, vì tính tha thiết trong khi lên tiếng kêu mời nên đã dùng ngữ cảnh theo cách mượn từ “Linh đạo Truyền giáo”, dù chưa hẳn chuyên sâu nhưng cũng là đóng góp không nhỏ trong mối Hiệp thông của toàn Sứ vụ LBTM.

Xuất phát từ lòng nhiệt thành đối với Sứ vụ mà Đấng Bề trên mong muốn an bài và phổ biến cho các Tín hữu thực hiện một số tiêu chí hoạt động, với tính cách không quá phức tạp, nhưng cũng không thiếu đặc tính hy sinh để thể hiện tâm huyết vì Sứ vụ. Những đối tượng Tín hữu đáp lời theo sự vận động của Vị Chủ chăn mà thực thi vào đời sống theo sự chỉ dẫn, mang tính thường xuyên và lâu dài, thì được công nhận là đã tham gia trong một phân khúc của những hình thái dấn thân vì Sứ vụ LBTM. Tóm lại, theo như gợi ý chia ra từng phạm vi hoạt động thì nội dung bài viết "Người Giáo dân tham gia trong …." đã mô tả khá hoàn thiện về ý nghĩa và đặc tính cho sự đóng góp vì Sứ vụ LBTM theo Hình thái này.

Để có thể huy động và duy trì thành phần nhân sự cống hiến vì Sứ vụ, được coi là thuộc tính của Hình thái II, tiến trình thực hiện này sẽ lệ thuộc nhiều vào vai trò Đấng Bản quyền trên hai phương diện: Một là nhờ sự lên tiếng kêu gọi công khai, chính thức mà xem như nó mang tính hợp thức hóa, từ đó, những Tín hữu hưởng ứng theo cảm thấy mình đang phấn đấu dấn thân trong lòng Giáo Hội, không mang cảm giác bị lâm vào tình cảnh lẽ loi tự phát. Ngoài ra, cũng nhờ vào đặc tính Thừa tác vụ Chủ Chăn mà những ai tham gia trong hình thức đó sẽ được Ơn Thông hiệp trong toàn công cuộc LBTM của Giáo Hội. Xin được trích trong Tông huấn Christifideles Laici số 31, để làm cơ sở cho ý trình bày này: “Trong trường hợp các hiệp hội gặp phải khó khăn và có nhiều hình thức mới xuất hiện, các vị Chủ Chăn trong Giáo Hội phải dùng quyền bính của mình, vì lợi ích của Giáo Hội, và cũng vì lợi ích của chính các hội đoàn giáo dân, các Ngài phải phán đoán, phân biệt để hướng dẫn, nhất là khích lệ cho các hiệp hội ấy trưởng thành trong sự hiệp thông và trong sứ mệnh của Giáo Hội.”

Hai là, nhờ tiếng nói phát ra từ trung tâm điểm mà hy vọng sẽ có nhiều người hưởng ứng, từ đó dẫn đến việc có thể qui tụ được những nhóm nhỏ để hình thành ra Cộng Đoàn Cơ Bản sống LBTM. Hệ quả hữu ích của việc gầy dựng các Cộng Đoàn Cơ Bản này sẽ được mô tả chi tiết hơn trong Bài viết tiếp theo sau, khi đề cập tới những vấn đề khác có liên quan, như vậy mô hình sinh hoạt ấy không được trình bày trong phân mục ở đây.

Hình thái III: Gắn bó với một Linh đạo chuyên sâu

Nếu trình bày một cách vắn gọn, thì đối với những Kitô hữu cống hiến cho Sứ vụ LBTM thuộc Hình thái III, là khi hội đủ điều kiện cơ bản và cam kết sống gắn bó theo một trong những trường hợp sau đây:

- Một là, được tham dự một kỳ huấn luyện Tác viên LBTM do cấp Giáo phận hoặc Ủy ban LBTM tổ chức, như thế sẽ được trang bị những kiến thức cơ bản cần thiết về ý nghĩa của Sứ vụ Truyền giáo và vài môn Thần học có liên quan kề cận. Sau khóa học thì, ý thức phấn đấu thực hành những gì đã được truyền thụ, nhóm anh chị em dấn thân cần hoạt động theo sự chỉ đạo chung dưới hình thức tổ chức từ ý chỉ của Đấng bề trên. Nếu là chưa được cơ hội tham gia một đợt đào tạo nào thì cũng có thể từng trải qua một khoảng thời gian để trau dồi, tham khảo với các tài liệu nhằm tự trang bị kiến thức khã dĩ tương đương; sau đến là thực hành hoạt động vì Sứ vụ dưới sự theo dõi và hỗ trợ của Thừa tác viên Linh hướng.

- Hai là, những ai mang tâm quyết để thực hành sống theo mọi tiêu chí hành sự được diễn đạt trong Bài viết: “Định hướng Giáo dân sống Truyền giáo”. Trường hợp này, thấy cũng cần trình duyệt với Đấng Bản quyền địa phương và được dẫn dắt bởi Thừa tác viên Linh hướng.

- Cuối cùng là, nơi một số Dòng tu (đặc biệt là Tu sĩ Giáo dân), tuy sinh hoạt phục vụ theo Linh đạo của Dòng nhưng đồng thời cũng có mang tinh thần nhiệt huyết Truyền giáo. Do vậy, các Tu sĩ này tranh thủ thể hiện thêm một vài động thái hy sinh, dấn thân nhằm đem lại hoa trái cho công cuộc LBTM trong Giáo Hội.

Đương nhiên khi đem mọi tiêu chí đó hòa nhập vào sinh hoạt cuộc sống thì cần luôn ý thức về một Linh đạo Truyền giáo mà mình theo đuổi. Linh đạo này sẽ dẫn đưa người Tác viên LBTM từng bước được biến đổi về tư chất và phẩm hạnh khả dĩ theo tầm mức của Nhà thừa sai Ad Gentes. Tức là phấn đấu thăng tiến theo 5 thuộc tính của Thừa sai: Thánh thiện, Trung tín, Nhiệt thành, Am hiểu và Mẫu mực; dẫu là người Tác viên không nhất thiết phải có nhiệm vụ đến vùng Truyền giáo và rao giảng Tin Mừng. Để nêu nét đặc trưng về sự cống hiến của những ai đi theo Linh đạo này, xin được mượn Lời trong thư Thánh Phaolô (Rm 8, 35) mà thân mời cũng như để ca tụng các Anh, Chị đáp lời trong Định hướng này: “Ai có thể tách chúng ta ra khỏi tình yêu của Đức Kitô? Phải chăng là gian truân, khốn khổ.....”. Vâng chính thế, ứng viên của Hình thái này khiến chúng ta có thể quả quyết rằng họ được diễm phúc lắng nghe ít nhiều nơi Tiếng gọi Tình yêu của Chúa Kitô mà dấn bước vì Sứ vụ LBTM.

Thuộc tính của Hình thái III là, ngoại trừ trường hợp là Dòng tu, đa phần vì khó thu hút được số đông Giáo dân, nên việc đặt trực tiếp dưới sự giám sát bởi Đấng Bản Quyền thì thấy là trở ngại, nhưng cũng không thể để cho họ có cảm nhận mình đang hoạt động thiếu vắng Bề trên và nằm ngoài tính Hiệp thông trong toàn công trình LBTM của Giáo Hội. Vì vậy, cần có sự an bài từ Chủ chăn để tổ chức mạng lưới vai trò Thừa tác viên Linh hướng. Được ủy nhiệm bởi Đấng Bản quyền, Vị Linh hướng này đặc trách định kỳ theo dõi và nâng đỡ mọi mặt cho các Tác viên đang theo đuỗi Linh đạo chuyên sâu này. Cho dù trong bối cảnh họ phải sinh sống rời rạc, cách xa nhau nhưng chúng ta cũng có thể khoanh vùng địa lý, nhờ tận dụng phương tiện truyền thông mà tạo thành những nhóm thường liên lạc với nhau. Đồng thời vài lần trong năm, nên tổ chức những dịp để giao diện, trao đổi nhằm tạo liên kết và chăm sóc Mục vụ cách đặc biệt cho họ.

Một đặc điểm khá thú vị, theo kinh nghiệm của những người đi trước, khi thực hành nội dung “Định hướng Giáo dân sống Truyền giáo”, thì họ sẽ có cơ hội thăng tiến trong Ơn gọi để được dấn thân càng chuyên sâu hơn, thậm chí còn có thể thực thi vượt khỏi các điều đòi hỏi trong nội dung đó. Dấu chỉ để nhận thức được tính đúng đắn của sự thăng tiến trên bước đường theo đuổi Linh đạo, là trong khi phấn đấu thực thi bằng đời sống thánh thiện thì đôi khi có những cơ hội để họ đón lấy vài biến cố thử thách mà dường như Ý Quan Phòng gởi đến. Ở đây không dám luận giải một cách tỉ mỉ về ý tưởng này, mà chỉ xin đơn cử một câu chuyện có thật đối với một đồng sự Tác viên LBTM. Nghề nghiệp anh ấy là chuyên viên phân tích dữ liệu trong một công ty nghiên cứu thị trường, ngày nọ nơi quán cà phê, có một người tiến lại gần và nói với anh: “Xin đề nghị với anh bạn, có thể cung cấp lén cho tôi chỉ vài thông tin mật, tôi sẽ thù lao cho anh một khoản tiền bằng lương tháng của anh”. Anh bạn đó trả lời: “Chân thành xin lỗi, anh đã liên hệ nhầm người rồi, tôi còn phải bảo toàn nhân phẩm mình chứ, xin bày tỏ lấy làm tiếc”. Những hình ảnh đại loại như thế được xem là cách thức để Tác viên có dịp tự khẳng định lấy mình trong lúc theo đuổi Ơn gọi và đồng thời cũng giúp họ biết đặt niềm cậy trông vào Chúa Thánh Linh. Qua những thử thách và hy sinh, Ngài sẽ tiếp tục dẫn dắt và ban ơn Đoàn sủng để chúng ta có thể thăng tiến trên con đường vì lý tưởng phụng sự cho Sứ vụ LBTM.

Sau cùng cũng theo kinh nghiệm truyền đạt lại, Lòng tin và Niềm cậy trông nơi Mẹ Maria cùng các Đấng Thánh quan thầy được xét cũng là yếu tố quan trọng mang lại hữu ích để giúp Tác viên vững vàng gắn bó với Linh đạo. Sự hỗ trợ này có thể được thấy biểu hiện tác động nhờ thường xuyên biết liên tưởng đến các Đấng ấy trong giờ cầu nguyện, nhất là khi có dịp đối diện với một số biến cố trong cuộc sống thường nhật, đôi lúc làm chúng ta nhớ về bối cảnh tương tự trong cuộc đời của các Ngài, thì lập tức ngay thời điểm đó, liền vui vẻ đón nhận hy sinh, nghịch cảnh để có dịp bắt chước giống như các Vị đã từng làm, đồng thời cũng kèm theo với một tâm tình cầu nguyện vắn tắt. Bằng cách thức như vậy thì tin chắc, sẽ đóng góp không ít để giúp Tác viên đón nhận được Ơn nghị lực cho đời sống Linh đạo của mình.

Thêm một ghi chú nhỏ có liên quan chung, trong Bài viết chủ đề “Người Giáo dân tham gia trong ....” sẽ thấy có phần đề cập đến ý tưởng: Chứng nhân Tin mừng thầm lặng. Theo như các Hình thái hoạt động II & III vừa được trình bày, thì xét thấy phù hợp để thể hiện một đời sống trong vai trò "Chứng nhân thầm lặng" này. Những nhân sự nào nếu có điều kiện để hoạt động Tông đồ thuộc các lĩnh vực khác trong Giáo Hội hoặc cộng tác với các Thừa sai chuyên biệt thì hiển thị tính chất hoạt động công khai của người Tác viên hoặc cũng có thể cùng lúc cả hai.

Hình thái đỉnh cao: Sứ mạng Truyền giáo Ad Gentes

Để nắm sơ qua về ý nghĩa theo cách gọi Sứ mạng Truyền giáo Ad Gentes, là hình ảnh của những Thừa sai chuyên biệt phụng mệnh Bề trên đến một vùng Truyền giáo nhằm mục đích cải Đạo cho lương dân và khởi sự gầy dựng hình thành ra một tân Giáo hội địa phương. Thoạt tiên xin được đưa ra một nhận xét đơn sơ trước khi đi vào mô tả những đặc nét của Hình thái chuyên biệt này. Bối cảnh thế giới ngày nay đã rơi vào tình trạng tiến hóa vượt bậc, hầu như mọi nơi đều thay đổi cung cách sinh hoạt một cách chóng mặt. Cho nên với hình ảnh của một vài Thừa sai le lói mà đến phục vụ cho cả một vùng Truyền giáo rộng lớn như cách xưa nay, xem ra đang gặp khá nhiều trở ngại và cần xét lại. Vì vậy, theo nhận thấy chủ quan của bài biên soạn, việc kêu gọi những nhân sự cộng tác cho hoạt động này giờ đây xét thấy là trở nên vấn đề cấp thiết. Nếu nói cộng tác trong sinh hoạt phục vụ thường ngày thì không cần phải quan tâm, vì các đối tác thiện nguyện tại địa phương sẽ không bao giờ thiếu cả, ý bàn luận ở đây là muốn đề cập tới những người cộng sự viên có kỹ năng khả dĩ trong lãnh vực Truyền giáo và hội đủ tư cách đồng trách nhiệm thi hành Sứ mạng. Đối tượng muốn nói để cộng tác thì không ai khác là những Tác viên LBTM mà vừa được đề cập ở các Hình thái II & III. Vì thế chúng ta cần mời gọi và tiến hành đào tạo khá nhiều thành phần nhân sự này, để trong số đó hy vọng tuyển được một vài người có thể tranh thủ cộng tác với các Vị thừa sai chuyên biệt.

Ngoài ra còn cần lưu tâm hơn về đặc tính Hiệp thông của Sứ vụ LBTM, tức ý nghĩa Cộng tác Thiêng liêng. Đời sống dấn thân làm Chứng nhân và Chiêm niệm của các Tác viên LBTM tin rằng sẽ được chuyển hóa thành những Đặc sủng mà Chúa Thánh Thần sẽ dùng để ân ban hầu giúp sức cho giới Giáo sĩ Thừa sai có được hăng say, vững bước cũng như mang lại thêm nhiều hoa trái tốt lành cho công cuộc LBTM trong Giáo Hội. Xin được dẫn chứng một đoạn trong Thông điệp Redemptoris Missio số 78: “Trong số những hình thái tham gia vào Sứ vụ, tóm lại phương thức đầu tiên vẫn là việc cộng tác thiêng liêng: đó là bằng lời cầu nguyện, hy sinh và đời sống chứng tá của người Kitô hữu. Việc cầu nguyện phải đồng hành với các Nhà truyền giáo trong từng chặng đường của họ để việc loan báo Lời Chúa được hiệu quả nhờ vào Ơn Chúa.”

Khi đặt bút mô tả những đường nét thuộc Sứ mạng Truyền giáo Ad Gentes, phụ trách biên soạn xin bày tỏ phần nào lấy làm quan ngại, vì thật khó để trình bày đến một lãnh vực mà kho tàng tri thức cũng như kinh nghiệm của các Hội Dòng Thừa Sai và Tổ chức chuyên biệt đã được tích lũy một cách thật phong phú đối với hoạt động này, nhất là khi soạn giả cũng chưa từng có tham gia vào Sứ mạng ấy. Tuy nhiên, cũng thứ cho là không thể không đề cập chi cả, vì như đã diễn đạt bên trên về đặc tính Hiệp thông trong Sứ vụ, trong khi kêu gọi chia sẻ với nhau vì công cuộc LBTM của Giáo Hội, dù ở hình thức nào, thì người Giáo dân cũng cần nên biết ít nhiều về đối tác của mình. Do vậy, xin được mạn phép ghi nhận lại vài hình ảnh đặc trưng, xem ra cũng là một yêu cầu chính đáng. Ngoài ra, qua nội dung trình bày còn tạo dịp để cho một số Anh, Chị đang quan tâm về chuyên đề có thể hiểu biết thêm và chiêm ngưỡng những gì mà các bậc anh hào đã hiến mình vì Sứ mạng Truyền giáo. Từ thành ý đó, chúng tôi tiến hành ghi lại chỉ đôi nét tiêu biểu, với những gì sắp trình bày ở phần dưới đây là mang tính cách “nghe sao thuật lại vậy”, nó thể hiện sự tiếp thu về hiện trạng mà các Đấng thừa sai của chúng ta đã từng đi qua.

a/ Thực hiện trình tự nguyên tắc Tam Dân

Trước tiên xin được giải thích ý nghĩa cách dùng ngôn từ như ở trên, đó là việc thực hiện gồm các bước: Tiên khởi quan tâm chăm sóc Dân Sinh, rồi tiếp đến phục vụ Dân Trí, và sau cùng mới nghĩ tới chuyện cải hóa Dân Tâm cho đối tượng Lương dân. Quả thật là hiển nhiên, muốn truyền Đạo thì trước hết phải chăm lo “cái ăn” nơi người ta, thấy ổn được rồi thì mang đến “cái biết” và rốt cùng mới dẫn dụ vào “cái tâm” của họ. Nguyên tắc này thường được Cố Đức Cha Giacôbê Nguyễn Ngọc Quang phát biểu trong những lần thuyết trình về chuyên đề Truyền giáo trong Giáo Phận Cần Thơ của Ngài. Không khó để nhận thấy ngay, cách thức đó khá tương thích với câu ngạn ngữ trong Nho giáo: “Dụng tận lực tri Thiên mệnh”, vì nó sát với thực tế của sinh hoạt con người. Dù bất kỳ nỗ lực hoạt động LBTM nào, cũng đều cần đến sự tác động của Chúa Thánh Thần, nhưng tiên vàn thì kẻ hành sự nên luôn đi trước trong việc ý thức bổn phận và tận dụng khả năng của mình mà chăm lo phục vụ tha nhân theo cách phù hợp với lẽ tự nhiên thuộc đời sống nhân sinh.

b/ Hiến mình để mang lấy số phận đồng cảnh ngộ

Hai hình ảnh về Cha Thánh Đamien nơi đảo Molokai và Đức Cha Jean Cassaigne ở trại cùi Di Linh là biểu trưng cho một cung cách Truyền giáo rất đặc biệt. Ngoài ra, không chỉ có hình ảnh về bối cảnh liên quan bệnh phong mà thôi, người ta còn thấy nơi Mẹ Têrêsa Calcutta hoặc Sœur Emmanuelle -Một chiến sĩ đồng hành với kẻ bươi rác bên Ai Cập- cũng được xem là những tiêu biểu khác thuộc nguyên tắc này. Thiết nghĩ không cần phải đàm luận thêm gì nhiều, chỉ xin mượn Lời của Thánh Phaolô để phản ánh ý trình bày trong phân mục này: “Người vốn giàu sang phú quý, nhưng đã tự ý trở nên nghèo khó vì anh em, để lấy cái nghèo của mình mà làm cho anh em trở nên giàu có” (2Cr 8, 9). Một nguyên tắc Truyền giáo được xem là thật chính đáng với những gì phản ánh trong Tin Mừng.

c/ Chứng tá mượn theo nghĩa từ của chữ "Nho"

Trong sáu cách cấu tạo chữ Hán, gọi là Lục thư, thì có một cách thuộc số đó mang tên Hội ý. Nghĩa từ của chữ “Nho” trong Hán ngữ được phối hợp bởi 2 ý của các chữ Nhân và chữ Nhu, hàm nghĩa là Nho giáo dạy người ta để thành ra kẻ trở nên nhu cầu cho người khác. Quay sang một nguyên tắc thi hành Sứ mạng TG có liên quan tới cấu nghĩa của chữ “Nho”, xin được mượn hình ảnh của Nhà Thừa sai Jean Marie Merdrignac, một Vị từng sống ở Kiên Lương, Hà Tiên để làm minh họa. Tại địa danh ngày nay gọi là xã Hòa Điền, một nơi do cấu tạo đất phèn nên việc canh tác nông nghiệp rất kém hiệu quả, ấy vậy mà vào năm 1931, Cha Merdrignac lại dẫn một tốp dân đến đấy để lập nghiệp. Nơi này thuộc vùng có núi đá vôi nên Cha khởi sự bằng việc dạy người ta cách xây lò và xắp chất đá để nung vôi, chúng ta biết kỹ thuật xếp đá đòi hỏi rất cao tay và phải vô cùng khéo léo, về sau dân địa phương cũng không hiểu tại sao từ trước Cha lại thạo nghề như vậy, chính Cha làm người thợ chất đá lúc ban đầu và sau đó truyền nghề ấy lại cho một số kỹ thuật viên địa phương nối nghiệp. Dân chúng nơi này dần dần trở nên phát đạt và Cha đã thành lập được Họ đạo Đất Hứa, nơi mà sinh hoạt Đạo vẫn luôn sung túc cho đến ngày nay. Trong lịch sử Truyền giáo, người ta cũng còn thấy muôn vàn hình ảnh khác về các Vị thừa sai đã tận hiến đời mình để trở thành nhu cầu cho tha nhân. Họ mưu sự và hành động một cách đơn độc mà tạo ra cho cả một cộng đồng có điều kiện sinh sống ổn định, song song đó các Ngài cũng hình thành ra những khung cảnh sống Đạo đầy nhiệt thành và lâu dài tại nơi phục vụ.

d/ Hội nhập văn hóa

Nên phân biệt nguyên tắc này khác với trường hợp “Mang số phận đồng cảnh ngộ”, vì ở đây nhấn mạnh đến đặc tính của một vùng địa lý mà đa số quần chúng nơi đó đã từng sinh sống gắn bó với một nền văn hóa mang tính thiêng liêng hoặc một tôn giáo khác. Khi các Nhà thừa sai tới đây để tìm cách truyền bá Tin Mừng, thì họ phải thực hiện việc chuyển hóa từ tập tục của một nền văn hóa có sẵn, để biến thành một phong cách sống phù hợp với nề nếp sinh hoạt Kitô giáo. Câu chuyện lịch sử đầy ấn tượng thuộc lãnh vực này, chính là gương hoạt động của hai Nhà thừa sai tiên phong: Roberto de Nobili truyền giáo ở Ấn Độ và Matteo Ricci tại Trung Hoa.

Đặc điểm của nguyên tắc này là thành quả vững bền của nó. Vì với việc vận dụng phương thức mà Linh mục Giáo sư Gomez, đã mô tả trong giáo trình Khái luận Truyền giáo học, sẽ kỳ vọng đem đến một kết cục rất đáng ghi nhận. Nguyên văn cách thực hiện được mô tả như sau: “Bước đầu tiên là hiện diện: Thừa sai đến một nơi, tiếp xúc với người dân, học tiếng của họ và cố gắng hiểu những phong tục tập quán, những giá trị, cách ứng xử v.v... để chia sẻ với họ Đức tin Kitô theo một cách thức phù hợp với tâm lý, ngôn ngữ và văn hóa của họ. Bước thứ hai là giai đoạn thích nghi lối suy nghĩ, lối sống và cư xử của cá nhân Thừa sai, cũng như lối tổ chức và quản lý cộng đoàn Giáo Hội cho phù hợp với tinh thần – lẽ dĩ nhiên là chính đáng – của nền văn hóa địa phương. Khi Giáo hội đã trở thành một cộng đoàn đáng kể trong xã hội, thì đó là lúc cần phải tìm cách thay đổi những quan niệm sai lầm trong văn hóa của xã hội ấy và cổ võ những giá trị tích cực, phù hợp với giáo lý Phúc Âm.”

Nhờ sự khéo léo và đầy khôn ngoan của các Thừa sai, với cách thực hiện các bước như vậy, khi mà những tân tòng đã thay đổi được tư duy, thì họ sẽ giữ Đạo một cách kiên cường. Vì từ trong ý nghĩ thâm sâu nơi họ đã có ít nhiều sự so sánh về nét Chân, Thiện, Mỹ của hai hình thái sinh hoạt tâm linh, và tất nhiên, cái mà họ chấp nhận sau thì được xem là lý tưởng hơn.

e/ Nguyên tắc lây lan Karachi

Gần đây người ta thường hay nghe nói đến: “Sáng kiến Loan báo Tin Mừng từ nhà này sang nhà khác” xuất phát ở Karachi, thuộc đất nước Pakistan. Một sáng kiến được áp dụng tại Giáo xứ Thánh Gioan, nơi đó thấy có tổ chức một nhóm các nhân sự Mục vụ đi thăm viếng những hộ gia đình và nói cho đồng bào của họ về Đức tin, đặc biệt là với những người đã được Rửa tội nhưng vì những lý do nào đó nên không còn siêng năng đến nhà thờ và đã ở bên ngoài lề của sinh hoạt Giáo hội.

Cha Arthur Charles, Chánh sở của Giáo xứ chia sẻ: “Chúng ta thường khuyến khích các Tín hữu chăm sóc người nghèo, hoạt động vì công lý và kính yêu Chúa, nhưng ít ai coi trọng đến việc Loan báo và Truyền giảng Tin Mừng. Vì những lý do khác nhau, nỗ lực riêng của các Tín hữu trong việc chia sẻ Tin Mừng có vẻ hiếm hoi hoặc ngoại lệ”. Vì thế Cha đã có sáng kiến gửi các nhân sự kinh nghiệm về Mục vụ đến truyền giáo cho từng nhà. Quả thật, một tầm nhìn và ý niệm hoàn toàn mới lạ đang xảy ra tại Pakistan, nhiều nhận xét cho rằng nó sẽ còn được phát triển ở nhiều nơi khác trong tương lai. Cha Charles cũng cho biết, Giáo phận Ngài đang phục vụ rất thiếu Linh mục và Giáo lý viên, khi mà các Tín hữu thường hay bị bối rối về việc tìm hiểu Giáo lý, do đó nhiều lúc cần phải dựa vào các Cộng đoàn khác ở nơi xa xôi. Vì thế một nhóm người trẻ đã tình nguyện hy sinh thời gian để lo việc dạy Giáo lý và rao giảng Lời Chúa. Với con số được chọn lúc ban đầu là 12 người, Cha đã đào tạo cho họ kiến thức về Thần học, chuẩn bị mọi thứ rồi sai họ đi. Cha giải thích rằng: “Nhiệm vụ chính của họ là đi từ nhà này sang nhà khác, thăm các gia đình không đến Nhà thờ, nhằm giúp các Tín hữu này cầu nguyện và đọc Tin Mừng chung với nhau”.

Như vậy với nguyên tắc sử dụng nhân tố hay phương thức nào đó mà làm dần dà lây lan Tin Mừng trong sinh hoạt dân chúng, theo cách này hiện nay thấy là đang được nhiều người chú tâm nghiên cứu và áp dụng.

f/ Vận dụng nguyên lý Đắc nhân tâm

Chắc hẳn không ít người đã được nghe đến tác phẩm nỗi tiếng: “How to win friends and influence people, Làm thế nào chinh phục được bạn bè và gây ảnh hưởng tới người khác” của Thuyết trình gia người Mỹ Dale Carnegie, mà Nhà văn Việt Nam chúng ta, Nguyễn Hiến Lê, phỏng dịch lại quyển ấy ghi tựa đề: Đắc Nhân Tâm (hiểu nôm na theo Việt ngữ: Đặng Lòng Người). Không cần thiết bàn luận gì thêm với tác phẩm này vì đã có quá nhiều văn nhân phân tích về nó rồi. Trong đoạn viết dưới đây chúng ta chỉ mượn tên tác phẩm để trưng ra một nguyên tắc thi hành Sứ mạng Ad Gentes. Làm sao trong lời ăn tiếng nói, cung cách ứng xử giao tế tự nhiên giữa Nhà thừa sai và đối nhân thụ truyền tạo được sự thoải mái, mãn nguyện nhau là điều tối cần thiết cần phải quan tâm. Thái độ tiếp xúc xã hội với vẻ mỹ quan được hiện hữu trước rồi mới tính đến việc chinh phục ý nghĩ tâm linh tha nhân sau, đã được các Nhà thừa sai chú tâm áp dụng triệt để. Xin được dẫn chứng một đoạn như sau trong Khái Luận TGH: “Một cha Dòng Tên hỏi một người Nhật bản, đã từng học giáo lý với Cha Arrupe để chịu Phép rửa, vì muốn biết lý do nào mà ông này đã theo Đạo. Ông người Nhật trả lời: ‘Tôi không hiểu gì nhiều về những điều Cha ấy nói, nhưng tôi thấy là Cha tốt quá!’ . Thế nên, cần lưu ý là lương dân gặp Ðức Kitô qua con người của Thừa sai, bởi đối với họ, Thừa sai là hình ảnh, là hiện thân của Ðức Kitô.”

Vâng đúng thế, các yếu tố như coi trọng người khác ngay từ buổi ban đầu, dò bắt tâm lý, nhu cầu của họ rồi tìm cách thỏa mãn cho, tế nhị nhẹ nhàng đối với những sai phạm ngay khi thấy là quá đáng, thậm chí đôi khi còn phải tốn nhiều hy sinh chỉ cốt cho họ cảm nhận được niềm vui v.v... như thế vừa là ứng dụng các điều dạy trong Đắc Nhân Tâm, đồng thời cũng là dịp để thể hiện đức tính của Thừa sai cần có tức phản ánh chân dung Đức Kitô.

g/ Nhờ An bài và Soi dẫn mà xuất hiện “Vị cứu nhân độ thế”

Để thuận vào đề, xin mượn ngay hình ảnh Cha Maximilian Kolbe, người Ba Lan trong thời Chiến Tranh Thế Giới II, một Chứng nhân anh hùng ngoạn mục. Lịch sử không ghi lại những ai đã tận mắt chứng kiến lúc Ngài hy sinh hôm ấy, rồi sau đó khiến cho có người theo Đạo. Nhưng với chứng tích của biến cố này người ta không thể bỏ qua tính tác dụng của nó trong toàn bộ công trình truyền bá Kitô giáo, vì sự kiện đó đã ghi lại một dấu ấn làm biểu tượng in hằn nơi cộng đồng nhân loại, từ đó tạo nên thuận lợi cho hiệu quả hoạt động LBTM. Tại Việt Nam qua sự hiện diện và đóng góp của Cha Đắc Lộ (Alexandre de Rhodes) cũng minh chứng về thành quả đối với việc thực thi Sứ mạng theo nguyên tắc này. Chắc hẳn chưa từng có ai phát biểu: Nhờ vào tiện ích trong lúc đọc chữ Quốc ngữ mà tôi gia nhập Đạo, nhưng công trình sáng chế ra chữ ấy đã góp phần thật to lớn cho tổng thể công việc Truyền giáo trên quê hương xứ sở.

Và nếu chúng ta tra cứu thêm trong lịch sử thì còn nhiều Thừa sai khác nữa cũng từng cống hiến như những kẻ “Cứu nhân độ thế” mà kết quả đã đem lại vô số hữu ích cho Sứ vụ. Nay sang phần đặt giả định, nếu một ai đó tự mình nghĩ thầm: Đến chừng nào thì tôi mới có được sự An bài và Ơn soi dẫn để có dịp đóng góp to lớn cho Sứ vụ LBTM đây? Tất nhiên mọi người sẽ cho rằng đấy là một cách suy nghĩ có vẻ hơi lệch lạc. Nhưng với việc mượn hình ảnh hai nhân vật bên trên mà diễn ý thoáng hơn thì cũng khẳng định được, là nếu trong thiện ý ngay lành thì tất cả đều có thể áp dụng khả thi, đương nhiên ở quy mô hạn hẹp hơn. Xin mời ghé qua tham khảo đoạn Phúc Âm: Dụ ngôn người Samari tốt lành, thuật kể về một kẻ đi từ Giêrusalem xuống Giêricô bị đánh cướp, chúng ta quan sát kỹ câu nói ở Lc 10, 35: “Nhờ bác săn sóc cho người này, có tốn kém thêm bao nhiêu, thì khi trở về, chính tôi sẽ hoàn lại bác”. Dường như đấy chính là nguyên tắc phổ biến mà hầu hết các Thừa sai đã thấu hiểu và cố thực hành tương tự như thế. Trong điều kiện khả năng mình có được nhờ vào sự An bài mà Ơn Trên ban cho, thì phải hết sức tận dụng để phục vụ cách trọn vẹn và nhất là đừng quên một điều quan trọng, làm việc gì (hẳn biết đó thuộc là việc nghĩa) thì hãy cố gắng hoàn thành cho đến nơi đến chốn.

Vài dòng tóm tắt cho phần trình bày phân mục này, là mọi người có thể hình dung còn biết bao nguyên tắc khác nữa mà các Tiền nhân chúng ta đã áp dụng trong khi cống hiến vì sự nghiệp Truyền giáo, phần liệt kê bên trên chỉ là đôi nét tượng trưng. Thêm vào đó, còn có những công trình Thừa sai mà người ta phải vận dụng 2, 3 nguyên tắc cùng lúc mới đạt được hiệu quả mong muốn. Xin chân thành bày tỏ tâm tình tri ân đối với Quý Vị từng hoạt động thuộc lãnh vực Sứ mạng Ad Gentes, đã thông cảm cho mạn phép trình bày nội dung bên trên. Đối với các bạn độc giả, lần đầu tiên tiếp xúc với hình ảnh về các Đấng thừa sai chuyên biệt, mong rằng sẽ có đôi chút phấn khởi, hy vọng tất cả cảm nhận ra một tâm tình đặc biệt nào đó để từ đấy quan tâm nhiều hơn đến Sứ vụ LBTM trong toàn Giáo Hội.

Michel Trương

Paris